De olijfboom en zijn traditie
De heilige boom uit de oudheid
De olijfboom is een van de oudste cultuurgewassen op aarde. Zijn vruchten en olie behoren naast graan en wijn tot de oudste bekende voedingsmiddelen van onze beschaving.
Het gewas ontsproot zich op het machtige Dorische eiland Pelops. Het werd toen als “het gewas dat nooit veroudert en zichzelf voortplant” gekend. Het werd tevens zeer bewondert hiervoor door de trotse inheemse bevolking.
Het gewas met een lange traditie
De olijfboom en zijn producten liggen aan de basis en maken al 6000 jaar deel uit van de cultuur van de volkeren van Klein-Azië en de middellandse zee.
Met uitzondering van de wijnstollen bestaat er geen aoudere plant waarvan de vruchten zo belangrijk zijn aldus Plinius de oude en zijn “Naturalist histories”.
De olijfboom is de veteraan onder de planten. Hij behoort net als de jasmijn en de es tot het geslacht van de olijfachtigen.
De Oleaceae.
Olijfbomen kunnen letterlijk een bijbelse ouderdom bereiken. Er is sprake van olijfboomboomgaard in Griekenland die meer dan 2000 jaar oud zou zijn.
Op de westelijke hellingen van de legendarische Olijfberg van Jeruzalem staan er nog oijfbomen waar Christus en zijn volgelingen onder hebben uitgerust.
“De olijfboom is beslist het meest waardevolle geschenk uit de hemel.”
Thomas Jefferson
Identiteitskaart van de Olea Europae L.
Altijdgroene boom uit de familie van de olijfachtigen, de Oleaceae, die meer dan 1000 jaar oud wordt. De echte olijfboom bereikt een hoogte van 10 tot 16 meter.
Karakteristiek zijn zijn knoestige diep gegroefde stam en de weelderige zilverachtige kruin. Bij jonge bomen is de stam nog glad, maar ieder jaar wordt hij donkerde, knoestiger en krommer. De bladeren zijn altijdgroen en worden om de drie jaar vernieuwd. Ze zijn glad en leerachtig van stuctuur. Bij jonge bomen zijn de stammen glad en grijs, bij oudere bomen zijn ze eerder donkerder knoestiger en krommer. Van april tot juni hangen er witte bloemigere bloesem aan de bomen die een zoete geur verspreiden. De vrucht van de olijfboom is een op een pruim lijkende steenvrucht met een dun vel en zeer olierijk vruchtvlees. (tot 50%) De harde steen bevat meestal slechts een olierijk zaadje.
De olijfboom is een uiters sober en bescheiden cultuurplant, die zich in de loop der tijden voorbeeldig heeft aangepast aan extreme weersomstandigheden en vegetatiezones.
De olijfboom:
een dappere en taaie overlevingskunstenaar
een dappere en taaie overlevingskunstenaar
Niet enkel zijn lange levensduur, ook wat betreft taaiheid en weerstand stelt de olijfboom veel van zijn plantaardige collega’s letterlijk in de schaduw. De heilige boom iot de oudheid is buitengewoon vitaal: hij trotseert zowel de felle hitte en droogte als ijzige koude en strenge vorst. In zeldzame gevallen gebeurt het echter dat de stam van de boom uitdroogt en de takken geen water en voedingstoffen meer krijgen ook dan is de olijfboom de klimatologische omstandigheden te slim af. Er ontspruiten zich dan van uit zijn wortelnetwerk rondom de stam nieuwe scheuten. Die na 20 jaar opnieuw vruchtbaar is.
En voorbeeld van de taaiheid van de olijfboom
Tijdens de winter van 1956 werd Zuid-Frankrijk getroffen door een ongewone strenge wintermet langdurige vorst. Als gevolg werden al de bladeren van de olijfboomgaarden zwart en vielen af, de takken werden broos.
De enige oplossing die de olijfboomboeren zagen was de bomen rooien en brandhout van maken.
Maar bij de eerste lente dagen de zon verwarmde amper de aarde of de afgestorven bomen vertoonde jonge zachtgroene loten, die een weg zochten naar de zon en begonnen dwars door de gespleten zwarte hout te bloeien.
Het is niet met zekerheid te zeggen hoe en wanneer de in het toenmalige Klein-Azië gecultiveerde olijfboom in het middellandse zeegebied is terechtgekomen. Men vermoed dat de Feniciërs schieten van olijfbomen naar Griekenland hebben gebracht en ze daar dan verbouwd.
De olijfboom in zijn verschillende stadia
- In de eerste 5 tot 7 jaar ontwikkeld de boom zich zonder vruchten.
- Van het 7° tot het 20° jaar krijgt hij de eerste vruchten
- Vanaf het 20° tot het 35° jaar geeft de olijfboom een gemiddeld van 40 kg olijven per jaar
- Vanaf het 35° en gedurende de volgende 100 jaar heeft de boom een regelmatige oogst. De boom heeft niet ieder jaar even overvloedig aantal olijven, dit is nodig om terug op krachten te komen na een eerder goed jaar
- Vanaf 150 jaar begint de olijfboom langzaam achteruit te gaan. Dit gaat in een heel traag tempo; de oogst neemt af en de takken spijten en sterven af. Dit kan zo door gaan zelfs meer dan 1000 jaar.
Volgende keer over de olijven en de olijfolie.
